خرداد ماه
زمان برگزاری: روز خرداد ( ششمین روز ماه ) از ماه خرداد ( سومین ماه سال )
انگیزه برگزاری: فرخندگی هم نامی روز و ماه به نام امشاسپند خرداد و بزرگداشت جایگاه آن در اندیشه ایرانیان.
مفهوم امشاسپند خرداد: خرداد در اوستا «هـَئوروَتات» و در پهلوی «خُـردات» یا « هُردات » به معنی رسایی و کمال است که در گات ها یکی از فروزه‌های اهورا مزدا و در اوستای نو نام یکی از هفت امشاسپند و نماد رسایی اهورا مزدا است. خرداد، امشاسپند بانویی است که نگهداری از آب ها در این جهان خویشکاری اوست و کسان را در چیرگی بر تشنگی یاری می‌کند از این روی در سنت، به هنگام نوشیدن آب از او به نیکی یاد می‌شود. در گات ها، از خرداد و امرداد پیوسته در کنار یکدیگر یاد می‌شود و در اوستای نو نیز این دو امشاسپند، پاسدارنده آب ها و گیاهان اند که به یاری مردمان می‌آیند و تشنگی و گرسنگی را شکست می‌دهند. در یسنا، هات 47، آمده است که اهورامزدا رسایی خرداد و جاودانگی امرداد را به کسی خواهد بخشید که اندیشه و گفتار و کردارش برابر آیین راستی است.
امشاسپند خرداد در متن های کهن: چهارمین یشت از یشت های بیست و یک گانه اوستا، ویژه ستایش و نیایش امشاسپند بانو خرداد است که در آن یشت از زبان اهورا مزدا یادآور می‌شود که « ... یاری و رستگاری و رامش و بهروزی خرداد را برای مردمان اشون بیافریدم...» و سپس تاکید می‌شود هر آن کس که خرداد را بستاید همانند آن است که همه امشاسپندان را ستایش کرده است. در بندهش نیز درباره خرداد آمده است : « ... ششم از مینویان، خرداد است؛ او از آفرینش گیتی آب را به خویش پذیرفت..» ، « ... خرداد سرور سال ها و ماه‌ها و روزهاست [ یعنی] که او سرور همه است. او را به گیتی، آب خویش است. چنین گوید: هستی، زایش و پرورش همه موجودات مادی جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست...»
گل ویژه جشن خردادگان:در کتاب بندهش از گل سوسن به عنوان گل ویژه امشاسپند بانو « خُرداد » نام برده شده است: «... این را نیز گوید که هرگلی از آنِ امشاسپندی است؛ و باشد که گوید: ... سوسن خرداد را، .. » که بر این بنیان بهترین نماد برای جشن خردادگان گل سوسن است. معروف ترین نمونه‌های گل سوسن نزد ایرانیان سوسن سپید Lilium candidum یا سوسن آزاد است که به نام سوسن ده زبان یا سوسن گل دراز نیز شناخته می‌شود، همچنین یکی دیگر از گونه‌های نادر گل سوسن که بومی برخی مناطق شمالی ایران است ، سوسن چلچراغ Lilium lederbourii نام گرفته است. در متن پهلوی « خسرو قبادان و ریدکی » بوی گل سوسن سپید، چون « بوی دوستی » توصیف شده است.
آیین های جشن خردادگان: یکی از مهم ترین آیین های روز خرداد که در جشن خرادگان پررنگ تر می‌شود، رفتن به سرچشمه‌ها یا کنار دریاها و رودها، تن شویی در آب و خواندن نیایش های ویژه این روز همراه با شادی و سرور در کنار خانواده و دوستان بوده است. نمونه‌ای از سنت های رایج در این روز را می‌توان از سروده « دستور داراب پالن » موبد بزرگ پارسی در منظومه « فرضیات نامه » برداشت نمود که از آیین های ویژه خرداد روز به « تن شویی »و« کندن چاه » و « نو کردن کاریز» اشاره می‌کند و در همین مورد در متن پهلوی « اندرز انوشه روان آذرپاد مهر اسپندان » یاد آوری شده که « در خرداد روز جوی کن». بر این پایه، در این روز توجه‌ای ویژه می‌شده به نگهداری و نوسازی جای هایی که آب از آن ها سرچشمه می‌گیرد و در آنجا جاری می‌شود چون چشمه‌ها ، چاه‌ها ، جوی ها ، کاریز ها و رود ها که با آب زندگی بخش خود، ادامه زندگی را در این کره خاکی برای زیستمندان امکان پذیر می‌کنند.
پانته آ زیبای ترین زن
پس از اینکه کوروش پادشاه لیدی ، کرزوس و متحدانش از جمله آسوریها را در جنگ شکست داد ، سپاهیان ماد غنائمی را که در نتیجه جنگ مذکور به دست آورده بودند بین خود تقسیم کردند و ملکه شوش را که به عنوان جزیی از غنایم محسوب می شد برای کوروش اختصاص داده بودند
ملکه شوش که "پانته آ" نامیده می شد زیباترین زن آسیا به شمار می رفت و از حیث زیبایی مثل و مانند نداشت
این زن همسر "آبراداتاس" پادشاه شوش بودکه با پادشاه آسور بر ضد کوروش هم پیمان شده بود.
از این رو چون پادشاه آسور از قدرت کوروش و امکان حمله او به کشورش بیمناک شده بودآبراداتاس را نزد پادشاه باختر گسیل داشت تا با او پیمانی برای دفاع در برابر حمله کوروش منعقد کند.
یکی از سرداران جوان مادی به نام "آراسپ" که از کودکی با کوروش پرورش یافته بود و دوست صمصمی او بود جریان "پانته آ" و اینکه سربازان مادی او را برای کوروش اختصاص داده اند را به آگاهیش رساند.
هنگامی که کوروش از این جریان آگاه شد به آراسپ دستور داد او سرپرستی و مراقبت از "پانته آ" را بر عهده گیردتا بعدها وی را به شوهرش تحویل دهند
پس از شنیدن این دستور آراسپ پرسید: "کوروش آیا تو این زنی را که سرپرستیش را به من سپرده ای دیده ای؟"
کوروش پاسخ داد: "نه ندیده ام"
آراسپ گفت:"اگر تو می دانستی این زن چقدر زیباست عقیده خود را در این باره تغییر می دادی هنگامی که ما در ابتدا وارد خیمه او شدیم وی در حالیکه مستخدمینش دور او را گرفته بودند روی زمین نشسته بود و لباسهایش درست شبیه مستخدمین بود. نقابی بر چهره داشت و نگاهش را بر زمین دوخته بود ما می خواستیم بدانیم بانوی اول آن خیمه چه کسی است بنابراین به آنها دستور دادیم برخیزند هنگامیکه "پانته آ" برخاست مستخدمین نیز همراهش برخاستند و اگر چه او ناراحت و دل شکسته شده بود و اشک از چشمانش جاری بود ولی زیبایی آمیخته با متانت و وقار او ما را شگفت زده کرد.
در این لحظه سردار ما به او گفت: " آگاهی یافته ایم که شوهر تو مرد بسیار عالیقدری است ولی ما اکنون تو را برای مردی در نظر گرفته ایم که از هر لحاظ برتر از شوهرت می باشد .آری در دنیا مردی بیش از کوروش شایستگی تحسین ندارد و ما تو را برای او بر گزیده ایم"
به محض اینکه " پانته آ" این را شنید فریاد دلخراشی سر داد جامه اش را چاک کرد و شروع به گریه کرد این موضوع باعث شد زیباییش بیشتر نمایان شود و تمام افرادی که او را دیده اند همگی بر این عقیده اند که تاکنون هیچ مادری موجودی به این زیبایی به دنیا نیاورده است تو برای یکبار هم که شده باید به این موجود زیبا نظر افکنی تا به حقیقت گفتار ما پی ببری
اینست مردی مردان سرزمین من
